Histora Obserwatorium Krakowsiego na ul. Kopernika 27:
1791 - 1964

Obserwatorium działa nieprzerwanie od 1791r. Jego założycielem był Jan Śniadecki. Decyzję o powstaniu obserwatorium podjęto w czasie reformy kołłątajowskiej (1780r.)
• 10 X 1791r. - w Obserwatorium Krakowskim na ulicy Kopernika 27 w dzielnicy Wesoła dokonano pierwszych obserwacji - pomiar wysokości Słońca;
• 1 V 1792r. - oficjalne otwarcie Obserwatorium Krakowskiego.

  Wyposażenie (częściowo od króla Stanisława Augusta, część z pojezuickiego gabinetu fizycznego w Poznaniu):

  • kilka małych lunet soczewkowych,
  • mały teleskop zwierciadlany,
  • 2 kwadranty (z Paryża i Londynu) i in.
  Prace oberwacyjne:
  • wyznaczenie długości geograficznej Krakowa poprzez:
    • pomiar zaćmień księżyców Jowisza
    • wyznaczanie pozycji Słońca i Księżyca
    • zakrycia gwiazd i planet przez Księżyc (ważne do badania ruchu Księżyca),
  • wyznaczenie szerokości geograficznej Krakowa poprzez:
    • pomiar wysokości Słońca w południe, wysokość gwiazd w czasie kulminacji,
  • katalogi położeń gwiazd,
  • pomiary pozycji planet na tle gwiazd w celu sprecyzowania teorii ruchu ciał niebieskich; najdalszą mierzoną planetą był Herschel (dzisiejszy Uran),
  • obserwacja dwu pierwszych planetoid ;

• Pod okupacją austriacką autonomia UJ została ograniczona - w 1803r. Śniadecki rezygnuje z kierowania OA, nadal obserwuje;
  nastąpiło 22 krytycznych lat dla OA;
• 1803 - Józef Łęski (1760-1825) wspomagany przez Feliksa Radwańskiego kieruje OA;
• 1804 - Łęski wyjeżdża do Warszawy - Józef Czech, Wacław Voit i Franciszek Kodesch pełnili stanowisko dyrektora OA;
• 1808 - dyrektorem OA jest 26-letni Johann Joseph von Littrow ;
• 1809 - zwycięska kampania Napoleona - Kraków włączony do Księstwa Warszawskiego ;
• 1810 - Littrow wyjechał do Rosji i w Kazaniu organizował obsewatorium;
• 1811 - Łęski po dwuletnich studiach astronomicznych w Paryżu wraca do Krakowa i wyposaża OA w nowe instrumenty;
• 1825 - Maximilian Weisse (1798-1863; asystent Littrowa w Wiedniu) wygrywa konkurs na stanowisko dyrektora OA. W 1839 r. rozpoczął obserwacje magnetyczne zaniechane w 1856r. z powodu systematycznych kradzieży instrumentów; powstały gwiazdowe katalogi pozycyjne Weissego;
• 1838 - podjęto publiczną służbę czasu - chorągwią przekazywano znaki strażakowi na wieży Mariackiej a ten rozpoczynał hejnał mariacki;
• 1846 - po powstaniu Kraków znów włączony do Austrii;
• Weisse przeprowadził dwa remonty OA , na drugi remont trudno było znaleźć pieniądze - w 1855r. zręcznie zaaranżowano wizytę cesarza Franciszka Józefa w obserwatorium - fundusze na remont natychmiast się znalazły;
• 1862 - dyrektorem został Franciszek Karliński (1830-1906) dawny asystent Weissea, który wrócił z Obserwatorium w Pradze;
  Zbierano i opracowywano dane z meteorologicznych i hydrologicznych stacji w Galicji, a następnie przesyłano do Wiednia, Hamburga i Utrechtu;
• 1865 - Karliński odkrył pierwszą gwiazdę zmienną w gwiazdozbiorze Kruka;
• 1902 - UJ powierzył Katedrę Astronomii i Obserwatorium Astronomiczne Maurycemu Piusowi Rudzkiemu (1862-1916) - nastąpiło złączenie Katedry Geofizyki i Astronomii;
• 1903r. - M.P.Rudzki zakłada stację sejsmograficzną w piwnicy OA (2 sejsmografy Boscha); już M.P.Rudzki chciał przenieść obserwatorium poza miasto - brak pieniędzy, wybuch wojny w 1914r.
• 1903 - 1919r. - asystentem a później adiunktem jest Władysław Dziewulski (1878-1962; późniejszy dyrektor Obserwatorium w Wilnie, twórca i dyrektor Obs. w Toruniu); 1916-1919 W.Dziewulski, po śmierci M.P.Rudzkiego, sprawuje merytoryczny nadzór nad pracami w OA;
• 1919 - 1954 r.- dyrektorem był Tadeusz Banachiewicz; zastaje przestarzały sprzęt i budynki do remontu; choć jest teoretykiem kładzie nacisk na obserwacje trawestując słowa Kartezjusza - "Observo, ergo sum";

  Prace:

  • oceny wizualne jasności gwiazd zmiennych zaćmieniowych w celu wyznaczenia momentów minimów ich blasku,
  • obserwacje momentów zakryć gwiazd przez Księżyc,
  • wydawano efemerydy gwiazd zaćmieniowych; ich autorem był Kazimierz Kordylewski.

  Instrumenty:

  • "Amerykanka"-refraktor o średnicy 20 cm, ogniskowej 2844 mm wypożyczony w 1922r. przez T. Banachiewicza z Harvard College Observatory (USA)
  • podwójny 12-cm astrograf,
  • 20-cm refraktor Grubba [czyt. grab], którego zdezelowany montaż T.Banachiewicz kupił w londyńskim antykwariacie w 1929r.
  • płytomierz Repsolda, chronometry i in.

• W ciągu kilku lat T.Banachiewicz podniósł OA do rangi międzynarodowego ośrodka badań gwiazd zaćmieniowych;
• 1920 - zrezygnowano z prowadzenia obserwacyjnej służby czasu i zaczęto wykorzystywać międzynarodowe radiowe sygnały czasu;
• po I wojnie światowej warunki na Kopernika pogarszają się (m.in. budowa szpitala), dlatego...
• 1922r. - T. Banachiewicz organizuje stacje obserwacyjną na wzniesieniu Lubomir - 900 m npm. ( 33 km na południe od Krakowa).

  Prace na Lubomirze:

  • obserwacje wizualne momentów minimów gwiazd zmiennych,
  • obserwacje zakryć gwiazd przez Księżyc,
  • poszukiwanie nowych komet,
  • obserwacje meteorologiczne,
  • 1925r. - Lucjan Orkisz (1900-1973) odkrywa pierwszą polską kometę,
  wrzesień 1944r. - hitlerowcy spalili stacje na Lubomirze.

• po gruntownym remoncie w 1927r. uruchomiono ponownie 2 wahadła sejsmograficzne Boscha, które funkcjonowały do 1956r. kiedy zaczęła działać Stacja Sejsmologiczna Instytutu Geofizyki PAN na Wawelu;
• w czasie wojny UJ oficjalnie był zamknięty, OA funkcjonowało;

• 1953r. - ceremonia przekazania Banachiewiczowi przez wojsko dawnego fortu austriackiego na wzniesieniu Skała;
• Pamięć prof. Banachiewicza uczczono nazywając Jego imieniem jedną z planetoid i krater na Księżycu (dwa pozostałe "polskie" kratery: Mikołaja Kopernika i Marii Skłodowskiej-Curii);
• 30 VI 1954r. pierwszy polski radioteleskop o średnicy 5m, wykonany w zakładach E. Wolframa w Krakowie, dokonał pierwszych obserwacji radioastronomicznych na dł. 90 cm w czasie zaćmienia Słońca; od 1957r. slużył do codziennych pomiarów poziomu radiopromieniowania Słońca na częstotliwości 810 MHZ(=37 cm), od 1966r. rownież na 430 MHz(=70 cm); w 1959 powiększony do 7m - większa moc odbieranego radiopromieniowania; w pasmie 810 MHz zdolność rozdzielcza wynosiła 3^o;
• 1955r. - prof. Karol Kozieł kieruje Katedrą Astronomii (od 1958r. Katedra Astronomii Teoretycznej i Geofizyki Astronomicznej);
• 1958r. - utworzono drugą Katedrę - Katedrę Astronomii Obserwacyjnej, jej kierownikiem i dyrektorem OA był prof. Eugeniusz Rybka (1898-1988, astronom z Wrocławia, vice-przewodniczący IAU).