napisał Zespół
Redakcja Acta Brutusica, ul. Orla 171, 30-244 Kraków, POLAND
(Otrzymano 4 października 1994)
Celem utrwalenia całokształtu ludzkiej Wiedzy, poszerzenia horyzontów Umysłu, niesienia kaganka Oświaty wielkim i maluczkim, zwalczania ciemnoty, rozbudzania Ciekawości świata i uczynienia Człowieka lepszym i mądrzejszym Redakcja Acta Brutusica podjęła się bezprecedensowego dzieła stworzenia wielkiej, uniwersalnej Encyklopedii. Przygotowywana do druku Encyclopaedia Brutusica obejmuje całą wiedzę zdobytą przez Człowieka na przestrzeni dziejów. Nigdy dotąd żadna grupa encyklopedystów nie podjęła się tak gigantycznego dzieła: 69 tomów zawiera przeszło 500 000 haseł, 12 000 artykułów przeglądowych, 98 000 fotografii, rysunków i tabel. Encyklopedia zawiera najświeższą dostępną wiedzę. Aby zapoznać Czytelnika ze stylem i zawartością Encyklopedii prezentujemy jej niewielki fragment, dający ledwie przedsmak Uczty, która czeka Go przy lekturze całego Dzieła.
Acta Brutusica aperiodyk wydawany przez Obs. Astr. Uniwersytetu Jagiellońskiego (ob. Fort Skała), od r. 1992; najważniejsze pismo w środowisku pol. naukowców; niewielu uczonych może się poszczycić publikacjami w A.B.; podstawowym i najtrudniejszym do spełnienia warunkiem stawianym autorom przez surowych recenzentów A.B. jest poczucie humoru.
AGN (ang. Active Galactic Nuclei) ob. aktywne jądra galaktyk.
aktywne jądra galaktyk miejsce, z którego wytryskują dżety.
astrofizyka (gr. ástron - gwiazda, physike - fizyka) dział astronomii; zadaniem a. jest fitowanie modelu do obserwacji; jako model wybiera się zwykle funkcję o tak dużej liczbie parametrów, że po odpowiednio długim manipulowaniu nimi model dopasowuje się do dowolnych danych obs.
astronom gwiazdarz; człowiek, który posługuje się teleskopem.
astronomia (gr. ástron - gwiazda, gnóme - wiedza) gwiazdarstwo; zajęcie astronomów; drugi najstarszy zawód świata; a. narodziła się w czasach przedhistorycznych, gdy człowiek stwierdził, że jest dzień i jest noc; skonstruowanie kalendarza opartego na cyklu miesięcznym pozwoliło najuboższym przetrwać do pierwszego; odkrycie roku w IV tysiącleciu p.n.e. pozwoliło starożytnym Egipcjanom przewidzieć, kiedy ich zaleje Nil; szczyt rozwoju a. kalendarzowej przypada na VI w. p.n.e. w państwie Babilońskim, co wiąże się z efektywnym ściąganiem podatków i ekon. prosperity regionu; dalszy rozwój a. przynosi rozważania nad budową Wszechświata; starożytni Grecy zauważyli, że Ziemia jest okrągła, a Ptolemeusz umieścił ją w środku świata, otaczając kryształowymi sferami; stworzone przez niego epicykle mnożył Regiomontanus i in., ale w XVI w. Kopernik wykopał Ziemię na orbitę, Kepler potłukł sfery a Newton to wszystko pocałkował (ob. teoretyk); Galileusz wynalazł lunetę (ob. obserwator), przez co omal nie spłonął na stosie; przez cały XVIII i XIX w. ślusarze niebiescy cyzelowali orbity lub liczyli gwiazdy; w tym czasie rozbito sferę gwiazd stałych - Wszechświat zaczął rosnąć, co w XX w potwierdził Hubble; współczesna a. zajmuje się m.in. badaniem ciał niebieskich i Wszechświata; można w niej wyróżnić gł. działy: podglądanie gwiazd (a. obserwacyjna), mikrofalarstwo (radioastronomia), szlifowanie sfer niebieskich (ob. mechanika nieba), rysowanie wykresów i tabelek (ob. astrofizyka), kontemplacje (ob. kosmologia).
biały karzeł smutny koniec czerwonego olbrzyma.
bliny ulubiona potrawa Zeldowicza.
Brutus 1. kotka rasy mainkun (13 MC B wg. FIFe); ur. II 1982 w Nowej Hucie (podrzutek), w IV 1982 sprowadzona do obs. Fort Skała celem tępienia myszy; imię, nadane przez grupę krak. astronomów rzekomo potrafiących rozpoznać płeć kota, siłą inercji pozostało już po pierwszym macierzyństwie B. wiosną 1983; szybko przyczynia się do całkowitego wytępienia myszy w obs.; prowadzi intensywną działalność reprodukcyjną, skutkiem czego na początku lat '90 w promieniu kilku kilometrów od Zakamycza wszystkie koty są potomkami B.; w latach '80 ugruntowuje się jej pozycja w obs., zdobywa uznanie i szacunek; w grudniu 1992 zakłada czasopismo Acta Brutusica, zostając jego red. nacz. 2. Marcus Iunius B. (ok.85 - ok.42) rzym. polityk i mówca; zabójca Cezara.
CAMK (Centrum Astronomii im. Mikołaja Kopernika) instytut PAN; do czasu odzyskania niepodległości przez Polskę jedyny przyczółek rynk. nauki w wielkim amer. stylu na terenach skrzywdzonych przez decyzje z Jałty; stworzony z końcem lat '70 przez kilku obrotnych i wygadanych uczonych; rekordowa produkcja twardych publikacji pełną parą przez 24 godz. na dobę w tempie stachanowskim; jako jeden z nielicznych w kraju C. posiadał wówczas komputer, do którego łaskawie dopuszczano prowinc. astronomów z Krakowa, Torunia i in. ośr., by mogli pomnożyć dwie macierze; wolność i niepodległość niespodziewanie wywołały w C. trwającą do dziś stagnację połączoną z rozgoryczeniem; dzięki demokracji oraz decentralizacji okazało się, że w kraju istnieje kilka nie gorszych (jeśli wręcz nie lepszych) ośr. nauk., a kilkadziesiąt razy szybsze (i tyleż razy mniejsze) komputery stoją dziś na biurku niejednego smarkacza z podstawówki.
ciało liczbowe przedmiot pożądania matematyków.
ciało niebieskie przedmiot pożądania astronomów.
ciemna materia ciemna masa; ostatnia deska ratunku astronomów, którzy wciskają ją wszędzie tam, gdzie wydaje się, że nic nie ma, a powinno być; astronomowie z upodobaniem wciskają c.m. do głów studentów (tzw. wciskanie ciemnoty).
cytacja (łac. citatio) przedmiot szcz. dumy każdego naukowca.
czarna dziura gwiazda mistyczna, która osobliwie zapadła się w sobie, by kontemplować wieczność i uciekła za horyzont, przez co jest, a jakby jej nie było.
czerwony olbrzym stadium prowadzące do białego karła, gwiazdy neutronowej lub czarnej dziury.
dżet (ang. jet - wytrysk) wytrysk materii produkowanej przez aktywne jądra galaktyk.
degeneracja ob. zwyrodnienie.
Dig Dug ulubiona rozrywka astronomów.
E=mc^2 jedyny wzór fizyczny znany humanistom.
Einstein człowiek względny.
elektron cząstka negatywna (ob. proton).
filamenty fibrylle; struktury surfisu solarnego, imaginalne w Ha; ficzerują wystreczowanymi strajpami, paralelnymi do linii magnetycznych; ciemniejsze na fonie bakgraundu; singularne f. o śr. dłg. 11 000 km, szer. od 700 do 2 200 km, charakteryzują się tajmlajfem 10-20 min.; ewidencjowane jako skulowany mater, zatrapowany w magnetycznych lupach solarnego fildu.
fitowanie (ang. fit) tak długie obracanie, rozciąganie, wyginanie i przesuwanie krzywej teoretycznej, aż punkty obserwacyjne znajdą się w przyzwoitej do niej odległości.
Fort Skała fort główny artyleryjski pancerny, typu górskiego nr 38 (zw. Śmierdząca Skała) położony na zachód od Krakowa, w III pierścieniu, w III obszarze warownym; w 1954 r. przejęty przez Obserwatorium Astronomiczne; centrum pol. astronomii; wydawnictwa: Acta Brutusica, Acta Cosmologica, Rocznik Astronomiczny, Raporty Słoneczne.
galaktyka (gr. galaktikos - mleczny) wielki kawał próżni, do którego dosypano szczyptę ciemnej materii, różnych gazów i pyłów, pół magnetycznych i kilka gwiazdek; po dokładnym wymieszaniu, z daleka, niektórym głupcom przypomina mleko - stąd nazwa.
Gamow człowiek, który wyjaśnił powstanie całej tablicy Mendelejewa do helu włącznie.
gwiazda 1. symbol przekonań rel., społ. i polit., wyrażany przez skonsolidowane grupy społ. i narody na sztandarach, murach, czapkach i czołgach; ramienność g. identyfikuje wyrażaną ideol.: g. sześcioramienna, zw. g. Dawida - syjonizm, g.pięcioramienna - komunizm (g. czerwona) lub kapitalizm (g. biała). 2. indywidualne zjawisko psychofiz. po silnym urazie głowy; pot. mówi się "zobaczyłem wszystkie gwiazdy". 3. (gwiazdor) sławna osoba, zwł. tzw. artysta. 4. astr. kropka na niebie.
gwiazda neutronowa gwiazda zbudowana z neutronów.
Hawking mózg na kółkach.
Heisenberg człowiek nieoznaczony.
Hubble'a teleskop unikalny instrument do badania aberracji opt., wyprodukowany przez NASA kosztem ok. 2.3 mld USD; t.H. (ob. teleskop) zaopatrzony w zdeformowane zwierciadło o śr. 2.5 m, wystrzelony został na orbitę okołoziem., celem badania subtelnych efektów aberr. opt. w warunkach nieważkości.
humanista (łac. humanus - ludzki) podgat. z gat. naukowca; spośród innych naukowców wyróżnia się programową ignorancją w dziedzinie matematyki.
inflacja (łac. inflatio - nadęcie) błysk. rozszerzenie się Wszechświata w pocz. etapie ewolucji doprowadzające do parametrów pożądanych przez kosmologów.
komputer (ang. computer) mózg elektronowy, mózgacz, bitnik, bitowiec, dwójkacz, liczydlę, cyfrant, zdrob. cyfruś; zabawka, dzięki której astronom może się rozerwać w trakcie pracy (ob. Dig Dug).
kosmolog (gr. kósmos - świat, lógos - słowo, nauka) człowiek cierpiący na ostry kryzys tożsamości i manię wielkości; ignorując elementarną wiedzę biol. i seksuol. próbuje wyjaśnić własne pochodzenie stosując różne sztuczki mat. w rodzaju rozmaitości różniczk. i tensorów krzywizny; aby dowieść swego istnienia tłumaczy, że świat urodził się z wielkim hukiem, pęczniał, rekombinował i różnicował się, stygł i rzedł, gdzieniegdzie gęstniał, mieszał się i ciastowaciał, tylko po to, by w efekcie wyprodukować k.; uwarunkowania ekon. swojego bytu próbuje wyjaśnić inflacją a fiz. i psych. tzw. Zasadą Antropiczną.
kosmologia (gr. kósmos - świat, lógos - słowo, nauka) zajęcie kosmologów.
Kraków 1. m. stoł.-król. nad Wisłą, gród największych pol. astronomów - Kopernika, Śniadeckiego i Banachiewicza; siedziba Fortu Skała; centrum pol. astronomii i innych nauk; kuźnia przyszłych noblistów; w K. założono pierwszy uniwersytet, po raz pierwszy w Polsce zaczęto wykładać astronomię, nadawać sygnały czasu i hejnał mariacki. 2. psych. słowo-klucz wywołujące furię u każdego pracownika CAMK-u.
krakowiany genialne odkrycie matem., dokonane przez Banachiewicza; k. dają olbrzymią przewagę w stos. do zwykłego rachunku macierzowego; wartość odkrycia podstępnie umniejszana przez zawistnych warszawiaków, co w efekcie doprowadziło do zniweczenia wysiłku wielkiego astronoma; w obecnej dobie k. zostały zupełnie zapomniane.
Księżyc ciało niebieskie koloru srebrzystego (tzw. Srebrny Glob), uparcie kręcące się wokół Ziemi; przedmiot kultu lunatyków; wg. niektórych wierzeń zamieszkany przez księży.
księżycówka napój magiczny, warzony przez kapłanów sekty lunatyków; wg. wierzeń lunatyków światło księżyca, przy którym pędzona jest k. nadaje jej szczególne wł. magiczne, a zwł. możliwość kontaktu z duchami przodków.
kwark nikt go nie widział.
kwazar wielkie, dalekie i bluzga energią bez opamiętania.
libacja (łac. libatio) 1. ostateczny efekt zbyt długiego liczenia libracji. 2. w starożytności - zwyczaj wylewania paru kropel napoju na ofiarę bogom.
libracja (łac. libratio - kołysanie) kołysanie się Księżyca tam i z powrotem; podstawowy przedmiot badań lunatyków; hipnotyczny wpływ l. doprowadzał słabych duchem lunatyków do libacji.
lunatyk (łac. luna - błyszcząca) wyznawca lunatyzmu, czciciel Księżyca.
lunatyzm (łac. luna - błyszcząca) całokształt wierzeń rel. i poglądów filozof. koncentrujących się wokół symbolu Księżyca; kult l. występuje w różnych postaciach u wszystkich ludów i narodów świata; przez długie lata gł. ośrodkiem lunatyzmu był Fort Skała; piśmiennym przejawem rozwoju tradycji l. są zachowane do dziś krakowiany, używane przez kapłanów sekty do liczenia libracji Księżyca; głównymi przedstawicielami tradycji l. XX w. byli Banachiewicz i Kozieł; obecnie l. zupełnie zaniknął.
matematyk (gr. máthema - poznanie) psych. człowiek cierpiący na matematozę; zapada w katalepsje i medytacje, wykonując jednocześnie codzienne czynności, co czasami może stwarzać pozory normalności; nieuleczalny; może być niebezpieczny w czasie halnego - całkuje wtedy wszystko, co mu wpadnie w ręce.
matematyka (gr. máthema - poznanie) szkol. narzędzie torturowania nieletnich uczniów, w szczególności za pomocą słupków, równań, nawiasów, łamanych, kątów ostrych i rozwartych, kwadratów, potęg, logarytmów i in.; niektórym dorosłym fizykom i astronomom daje złudzenie, że dzięki m. lepiej rozumieją Wszechświat.
mechanika nieba ślusarstwo niebieskie; wróżenie z gwiazd; przepowiadanie położenia ciał niebieskich.
naukowiec scientus erectus gat. z rzędu naczelnych, blisko spokrewniony z homo sapiens; dzieli się na wiele podgat., takich jak: astronom, fizyk, humanista, glacjolog, woźny; zewn. cechy fiz. upodabniają go do człowieka, gł. różnice występują w konstytucji psych.; żyje w stadach, zw. instytutami, które gromadzą się w wielkie kolonie, uniwersytety; rozdzielnopłciowy, całkowicie zdominowany przez samce (ponad 90% populacji); w rozwoju osobniczym n. wydziela się następujące stadia: larwalne (niepiślę), młodociane (uczeń i student), dojrzewające (magister), dojrzałe (doktor, docent i profesor) oraz starcze (emeryt); stado n. ma silną strukturę hierarchiczną: na jego czele zw. stoi dorodny, doświadczony samiec - profesor, kierujący tzw. radą, złożoną z kilku profesorów lub docentów; osobniki młodociane podlegają szcz. opiece starszych członków stada; życie dojrzałego n. koncentruje się wokół pisania publikacji; pozycja n. w stadzie silnie zależy od liczby publikacji twardych i rozmiaru cytacji; osobniki o dużych cytacjach często zdobywają przywództwo stada; brak publikacji lub cytacji może doprowadzić do wykluczenia ze stada; osobnik wykluczony najczęściej zaczyna robić szmal; w nielicznych wolnych chwilach n. zajmuje się pracą naukową.
neutrino cząstka nieuchwytna.
neutron cząstka elementarna, która w swym konformizmie nie zdecydowała się na przyjęcie żadnego ładunku - pozytywnego czy negatywnego.
obserwacja 1. czas. zajęcie obserwatora. 2. rzecz. tabelka z liczbami świadcząca o tym, że obserwator spędził parę nocy przy teleskopie.
obserwator astronom, który nie potrafi liczyć całek; astronom nocny.
osobliwość punkt obliczeń, na widok którego matematyk dostaje rozstroju nerwowego, a które fizyk omija z bezczelną nonszalancją.
Pauli człowiek zakazany.
planeta (gr. planetes (aster) - wędrująca (gwiazda)) gwiazda, która zbłądziła.
poczucie humoru to, czego brak pol. astronomom i innym naukowcom.
Postępy Astronomii organ PTA.
próżnia pustka pełna nie istniejących cząstek.
próżniak uczony badający próżnię, mylony często z próżniarzem, tj. astronautą (dawn. kosmonautą).
proton cząstka pozytywna (ob. elektron).
przestępna funkcja funkcja, która popełniła przestępstwo niealgebraiczności.
publikacja cel pracy naukowca; typowa p. składa się z: tytułu, nazwisk autorów, nazw instytucji, streszczenia, słów kluczowych, wstępu, omówienia metody, rysunków i tabelek, konkluzji, podziękowań i referencji; najważniejszą częścią p. są referencje, będące podstawą oceny referowanych autorów; p. dzieli się na p. twarde, pisane przez prawdziwych naukowców w celu zapewnienia sobie pozycji w środowisku, p. miękkie, pisane przez nieudaczników i p. popularnonaukowe, nie posiadające żadnej wartości, tworzone przez nieliczne grono hobbystów.
pulsar gwiezdny zegar, który na skutek błędów konstrukcyjnych spóźnia się.
pył kosmiczne śmieci, utrudniające obserwację odległych obiektów.
radioastronomia mikrofalarstwo; rozrywka uprawiana przy pomocy radioteleskopu.
radioteleskop zakamuflowany odbiornik telewizji satelitarnej, zbudowany przez sfrustrowanych astronomów pod pozorem badań naukowych; nowoczesne radioteleskopy zaopatrzone są w wyrafinowane systemy komputerowe, służące rozszyfrowywaniu zakodowanych kanałów satelitarnych, ze szczególnym uwzględnieniem programów adults only.
Rocznik Astronomiczny wydawnictwo Obs. Astr. Uniwersytetu Jagiellońskiego (ob. Fort Skała); zasłynął wprowadzeniem nowej rachuby czasu, likwidującej lata przestępne.
Ryś (łac. Lynx) 1. (Lyn) gwiazdozbiór na sferze płn., o pow. 545 st. kw., zawierający 60 gwiazd jaśniejszych od 6m; graniczy z gwiazdozbiorami: UMa, Cam, Aur, Gem, Leo, LMi. 2. (Felis Lynx) ssak z rodziny kotów; dł. ciała 70-130 cm, wys. w kłębie ok. 75 cm; sierść gęsta, brązowoszara, czarno cętkowana, brzuch i bokobrody - białe; uszy zakończone pędzelkami włosów; poluje gł. nocą, także na większe ssaki. 3. doktor OAUJ.
słonecznik (helianthus) rodzaj z rodziny złożonych; ok. 50 gat. roślin jednorocznych lub bylin, pochodzących z Ameryki; największe znaczenie gosp. ma s. zwyczajny, H. annuus, roślina jednoroczna o łodydze drewniejącej, pokrytej gęstymi włoskami; liście ogonkowe, sercowate, szorstkie; kwiatostan - koszyczek (śr. ok. 70 cm) o kwiatach języczkowatych, żółtych; owoc - niełupka; uprawiany dla oleju słonecznikowego; plon nasion 15-20 q z ha.
Słońce przedmiot kultu sekty słoneczników; czczone od najdawniejszych czasów; kult boga S. (Re) rozwinął się szcz. silnie w Egipcie, za czasów Starego Państwa; gł. ośrodkiem kultu było Heliopolis (On); w czasach nowożytnych silny ośrodek kultu S. znajduje się w Forcie Skała (Kraków); obrzędowość rel. wyznawców koncentruje się na uświęconych rytuałach (kalibracja, modły o wschodzie S., w południe i o zachodzie S., liczenie plam); przedmioty kultu: antena, inkubator, analizator, stabilizator, respirator, Skrzynka Jurka i komputer; hymnem słoneczników jest "O sole mio"; członkiem honorowym sekty jest Luciano Pavarotti.
SOIDA (fr. Systéme Opérationel International de Direct Acces - Międzynar. System Operacyjny o Dostępie Bezpośrednim) nowoczesny system operacyjny dla komputerów przyszłości; zaprojektowany z końcem XX w., w całkowitej tajemnicy przez zespół kanadyjsko-francuskich informatyków przy ścisłej kooperacji ze światową czołówką hackerów; prezentacja na paryskim salonie komp. budzi sensację w świecie informatyki; szybko wypiera z rynku prym. DOS-a, przest. i nieporęcznego UNIX-a oraz mocno przereklamowane Windows; istotą S. jest bezpośr., nader subtelne sprzężenie typu człowiek-komputer, na najgłębszym możliwym poziomie, za pomocą specjalnego złącza neur.-bitowego, przeszczepianego operacyjnie do mózgu informatyka.
sygnały czasu pi! pi! pi! pi! pi!
szok (ang. shock) stan psych. obserwatora, który przekroczył prędkość dźwięku w próżni.
teleskop (gr. teleskópos - daleko patrzący) duża lupa służąca astronomom do podglądania gwiazd; ponieważ powszechnie wiadomo, że gwiazda na niebie wygląda tak samo przez teleskop, jak i gołym okiem - tj. jako kropka, wobec tego astronomowie posługują się t. do podglądania innych gwiazd, zwł. gwiazd estrady.
teoretyk astronom, który nie odróżnia okularu od obiektywu; astronom dzienny.
Wielka Unifikacja mrzonka.
Wszechświat rozdęta aż po horyzont próżnia, w której z rzadka jedynie można spotkać galaktykę.
zasada Antropiczna (gr. ánthropos - człowiek) religia z pogranicza agnostycyzmu i mistycyzmu, odwracająca przyczynę i skutek; z.a. tłumaczy powstanie Wszechświata późniejszym istnieniem Człowieka, a zwł. kosmologa; kosmolog używa z.a. mówiąc np. "moi rodzice się spotkali, ponieważ ja istnieję, gdyby się nie spotkali, to ja bym nie istniał, co jest sprzeczne z założeniem, q.e.d.".
zasada nieoznaczoności reguła mówiąca, że cząstka elementarna może łamać wszelkie prawa fizyki, byle by robiła to tak szybko, żeby jej nikt na tym nie przyłapał.
zwyrodnienie ob. degeneracja.