2019
|
Grudzień: Pierwsze odkrycie poświaty błysku promieniowania gamma w zakresie bardzo wysokich energii
|
|
|
Po dziesięcioletnich poszukiwaniach naukowcy po raz pierwszy zarejestrowali rozbłysk promieniowania gamma w
zakresie bardzo wysokich energii (VHE). Odkrycia dokonał w lipcu 2018 r. międzynarodowy zespół High Energy
Stereoscopic System (
H.E.S.S.) za pomocą ogromnego 28-metrowego teleskopu, wchodzącego w skład sieci teleskopów H.E.S.S. w Namibi
Niespodziewanie okazało się, iż ów nadzwyczaj energetyczny rozbłysk, będący skutkiem "kosmicznego kataklizmu",
utrzymywał się w zakresie gamma VHE bardzo długo po początkowej eksplozji.
More...
|
| |
|
Listopad: Kometa międzygwiezdna o znanym wyglądzie
|
|
|
Nowa kometa odkryta przez astronoma-amatora Giennadija Borysowa to swoisty wyrzutek pochodzący z innego układu gwiazdowego.
Jednak jej dotychczas poznane właściwości zdają się być zaskakująco znajome – tak w każdym razie dowodzą wyniki badań przeprowadzonych
przez naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, opublikowane 14 października 2019 roku w Nature Astronomy.
More...
|
| |
|
Październik: Oszacowanie czasów przybywania koronalnych wyrzutów masy w okolice Ziemi
|
|
|
Czasy docierania koronalnych wyrzutów masy (CME) w pobliże Ziemi są jednym z najważniejszych parametrów
determinujących pogodę kosmiczną. Dokładny model przewidywania tak zwanych czasów podróży (TT, ang.
travel time) dla koronalnych wyrzutów masy skierowanych ku Ziemi jest dla nas ważny, bowiem
powodują one intensywne zaburzenia geomagnetyczne na naszej planecie. Opisane tu badania prezentują nowy
model prognozowania tych czasów, który jest obarczonymi mniejszymi błędami w porównaniu do poprzednio
proponowanych metod. Ponadto pozwala on lepiej zrozumieć kinematykę CME.
More...
|
| |
|
Wrzesień: Igłowe struktury w dodatnio naładowanych błyskawicach
|
|
|
Błyskawice występujące w atmosferze Ziemi to groźne i wciąż słabo poznane przez nas zjawiska. Typowy piorun tworzy sieć kanałów plazmowych,
rozchodzących się od swego punktu początkowego z zarówno dodatnio, jak i ujemnie naładowanymi odnogami – tak zwanymi prekursorami dodatnimi i ujemnymi.
More...
|
| |
|
Sierpień: Rytmiczne oscylacje blazara Markarian 501
|
|
|
Dr Gopal Bhatta z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie jest odkrywcą i badaczem przejściowych okresowych oscylacji w
promieniowaniu gamma odbieranym z blazara
Markarian 501. Obserwacje tego obiektu mogą nam pomóc w lepszym zrozumieniu najbardziej energetycznych procesów
zachodzących we Wszechświecie.
More...
|
| |
|
Lipiec: Oznaki promieniowania ultrafioletowego wokół mało masywnych protogwiazd w obłoku molekularnym w gwiazdozbiorze Węża
|
|
|
Nowo “narodzone” protogwiazdy formują się w gęstych ośrodkach
wewnątrz obłoku molekularnego. Obłoki te cechują się dużą
ekstynkcją w optycznym zakresie widma elektromagnetycznego, więc niezbędne są obserwacje na dłuższych falach. Głównie w zakresie
submilimetrowym możemy obserwować linie rotacyjne
kluczowych molekuł, które niosą informacje o warunkach fizycznych i chemicznych wokół mało masywnych protogwiazd. Za pomocą kodu transferu
promienistego RADEX możemy wyznaczyć gęstość kolumnową molekuł HCN i CN, a następnie porównać je z astrochemicznym modelem. W ten sposób
uzyskamy informacje o tym, jak silne jest promieniowanie ultrafioletowe wokół mało masywnych protogwiazd, a tym samym lepsze zrozumienie
procesów fizycznych występujących u samego zarania formacji gwiazdowej.
More...
|
| |
|
Czerwiec: Pyliste galaktyki z przeglądu nieba AKARI
|
|
|
Nowe badania dowodzą, że AGN-y identyfikowane w świetle widzialnym często wykazują korelację danych obserwowanych na falach
radiowych i w dalekiej podczerwieni, która jest równie ścisła jak w przypadku podobnej korelacji dla galaktyk gwiazdotwórczych.
Dla większości galaktyk zawierających AGN współczynniki określające stosunek emisji w dalekiej podczerwieni do emisji radiowej
są nieodróżnialne od tych samych współczynników obliczanych dla galaktyk gwiazdotwórczych - z wyjątkiem galaktyk Seyferta. W
celu dokładniejszego zbadania tych zależności międzynarodowy zespół kierowany przez astronomów z Narodowego Centrum Badań Jądrowych
i Uniwersytetu Jagiellońskiego wykorzystał najnowsze dane przeglądu nieba AKARI Far-Infrared All Sky Survey, które zostały
skorelowane z katalogiem radiowym nieba NVSS na częstotliwości 1,4 GHz.
More...
|
| |
|
Maj: Nowa metoda konstruowania niejednorodnych modeli kosmologicznych
|
|
|
Badania niejednorodnych modeli kosmologicznych są aktywnie rozwijaną gałęzią ogólnej teorii względności i kosmologii. Opracowując nowe techniki
rozwiązywania fizycznie motywowanych zagadnień
teorii grawitacji Einsteina poszerzamy naszą wiedzę o Wszechświecie o nieznane zjawiska i wyznaczamy przyszłe kierunki badań.
More...
|
| |
|
Kwiecień: Różnorodność rozbłysków gamma w trzech wymiarach
|
|
|
Efektywne narzędzie do badań i klasyfikowania rozbłysków
gamma (ang. gamma-ray bursts, GRBs), pozwalające na ich wykorzystanie w charakterze wyznaczników historii ekspansji
Wszechświata, zostało zaprezentowane przez międzynarodowy zespół naukowy kierowany przez dr. Marię Dainotti (Uniwersytet
Jagielloński w Krakowie, Chrétienne Fellow - American Astronomical Society, Uniwersytet Stanforda). Praca na ten temat ukazała
się niedawno w Astrophysical Journal. Stanowi ona analizę statystyczną właściwości tych wciąż tajemniczych rozbłysków, mającą
na celu wyselekcjonowanie istniejących podgrup GRB i określenie ich fizycznego pochodzenia.
More...
|
| |
|
Marzec: Zwarte grupy galaktyk obserwowane z udziałem interferometru radiowego LOFAR
|
| |
|
Przegląd nieba LOFAR LoTSS (LOFAR Two-metre Sky Survey)
umożliwił astronomom odkrycie tysięcy nowych galaktyk. Międzynarodowy zespół, w skład którego weszli naukowcy
z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykorzystał ten przegląd do zidentyfikowania grup galaktyk
skatalogowanych jako Zwarte Grupy Hicksona
, emitujących promieniowanie radiowe także na niskiej częstotliwości 150 MHz. Emisja radiowa tych grup została dokładnie
zbadana, a nowo otrzymane wyniki porównano z wcześniejszymi obserwacjami oraz teoretycznymi przewidywaniami dla grup galaktyk.
More...
|
| |
|
Luty: Gwiazdy, galaktyki i kwazary z przeglądu podczerwonego WISE
|
| |
|
Satelita WISE (Wide-field Infrared
Survey Explorer) odkrył setki milionów nowych kosmicznych źródeł w podczerwieni. Ich wiarygodna
klasyfikacja jest jednak wciąż jeszcze sporym wyzwaniem. Zwykła identyfikacja w oparciu o barwy tych obiektów często nie
wystarcza, a do osiągnięcia zadowalającego poziomu kompletności otrzymywanych próbek danego typu źródeł
niezbędne są się bardziej zaawansowane metody ich klasyfikacji. Polscy astronomowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego
w Krakowie i innych ośrodków badawczych opracowują nowe, zautomatyzowane algorytmy klasyfikacji źródeł podczerwonych
z obejmującego całe niebo przeglądu WISE.
More...
|
| |
|
Styczeń: Gigantyczny kwazar 4C+74.26: związek pomiędzy relatywistycznymi dżetami i dyskiem akrecyjnym
|
| |
|
Kwazar 4C+74.26 leży w odległości blisko 1,4 miliarda lat świetlnych od nas i jest jednym z nielicznych radioźródeł na niebie z lobami radiowymi
rozciągającymi się na miliony lat świetlnych. Zespół naukowców kierowany przez dr. Gopala Bhattę z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie zbadał
ten obiekt w oparciu o obserwacje wykonane w różnych zakresach widma. Przeanalizował możliwe związki pomiędzy emisją kwazara na różnych
częstotliwościach - odkrywając, że emisja w zakresie widzialnym jest opóźniona za emisją radiową o około 250 dni. Autorzy sugerują, że opóźnienie
to może wskazywać na zmiany zachodzące na skutek zaburzeń pól magnetycznych w najbardziej wewnętrznych obszarach dysku akrecyjnego. Takie opóźnienie
emisji jest dość rzadko obserwowane i może pomóc w zrozumieniu ważnych problemów współczesnej astrofizyki.
Więcej...
|
| |
2018
|
grudzień: Pyłowe Księżyce Ziemi Kazimierza Kordylewskiego
|
| |
|
Z końcem października 2018 roku w czasopiśmie Monthly Notices of the Royal Astronomical Society ukazały się ciekawe publikacje
zespołu węgierskich naukowców. Judit Sliz-Balogh, Andras Barta i Gabor Horvath donoszą w nich o zaobserwowaniu księżyca pyłowego Ziemi.
Inicjatorem poszukiwania pyłowych księżyców Ziemi był doc. Kazimierz Kordylewski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Więcej...
|
| |
|
listopad: Blazary obserwowane za Obłokami Magellana
|
| |
|
Niezwykle trudne wyzwanie stanowi identyfikacja AGN-ów w gęstych polach gwiazdowych, takich jak
Wielki i Mały Obłok Magellana.
Wyselekcjonowano 44 kandydatów na blazary. Wszystkie te obiekty zostały zidentyfikowane na podstawie ich własności w zakresie promieniowania
radiowego, optycznego i podczerwonego. Nowa próbka kandydatów na blazary zawiera długie, 15-letnie dane fotometryczne zebrane w filtrach I i V,
wielopasmowe obserwacje w zakresie średniej podczerwieni, a także archiwalne dane radiowe na co najmniej jednej częstotliwości.
Ponadto 9 obiektów posiada znaczącą polaryzację radiową. Wyniki badań zostały przyjęte do publikacji w Astrophysical Journal.
Więcej...
|
| |
|
październik: SBS B1646+499: czarna dziura z pogmatwaną przeszłością
|
| |
|
Blazary
stanowią szczególną klasę tak zwanych galaktyk aktywnych (ang. AGN). Są to egzotyczne obiekty, które emitują ogromne ilości energii. W ich
centrach znajdują się bardzo masywne czarne dziury otaczone przez dyski akrecyjne i torusy, emitujące przy tym skolimowane strugi promieniowania
nazywane dżetami. Promieniowanie takich obiektów jest zdominowane właśnie przez relatywistycznie wzmocnioną, nietermiczną emisję dżetów,
obserwowanych pod niewielkim kątem względem obserwatora z Ziemi. W przypadku blazara SBS B1646+499 związana z ich produkcją faza aktywności
galaktyki zaszła już co najmniej dwukrotnie. Wyniki badań astronomów z Krakowa zostały przyjęte do publikacji w Astrophysical Journal.
Więcej...
|
| |
|
wrzesień: Odkrycie okresowego sygnału radiowego blazara PKS 0219-164
|
| |
|
PKS 0219-164 to lacertyda o przesunięciu ku czerwieni z=0.7, obserwowana w szerokim zakresie widma elektromagnetycznego - od fal radiowych po
rentgenowskie i gamma. Dokładne położenie źródła na falach radiowych (2700 MHz) i jego korelacja z obiektem widocznym w zakresie optycznym są znane
już od roku 1977. Blazar ten został również niedawno zbadany z użyciem radioteleskopu OVRO
na częstotliwości 15 GHz. Dane obejmowały lata 2008–2017.
Wykryto silny sygnał powtarzający się z okresem rzędu 270 dni. Wyniki tych badań ukazały się w Astrophysical Journal.
Więcej...
|
| |
|
sierpień: TXS 0506+56: odkrycie źródła wysokoenergetycznych neutrin kosmicznych dzięki obserwacjom promieniowania gamma
|
| |
|
Dwudziestego drugiego września zeszłego roku obserwatorium IceCube wykryło
wysokoenergetyczne neutrino (jest to słabo oddziaływująca cząstka elementarna), którego pochodzenie było prawdopodobnie kosmiczne.
Wykrycie pojedynczego neutrina nie daje możliwości zidentyfikowania jego źródła ze względu na niedostateczną kątową dokładność takich
obserwacji. Dlatego szybko po jego wykryciu rozpoczęły się obserwacje podejrzanego obszaru nieba za pomocą teleskopów astronomicznych
rejestrujących
różne zakresy promieniowania. Wyniki tych badań ukazały się w Science.
Więcej...
|
| |
|
lipiec: Pierwsza długookresowa analiza spektralna OJ 287 w pełnym zakresie częstotliwości
|
| |
|
Międzynarodowy zespół astronomów kierowany przez dr Arti Goyal z Obserwatorium Astronomicznego
Uniwersytetu Jagiellońskiego przeprowadził pierwszą długookresową analizę zmienności OJ 287 w pełnym zakresie widma elektromagnetycznego
wykorzystując w tym celu również dane pochodzące z satelity Kepler. Otrzymano zmienne widmo mocy obiektu bez długich przerw czasowych. Wyniki
tych badań ukażą się niebawem w The Astronomical Journal.
Więcej...
|
| |
|
czerwiec: Najdokładniejsze pomiary międzygwiazdowej planetoidy ‘Oumuamua ujawniają jej burzliwą przeszłość i weryfikują wcześniejsze doniesienia
|
| |
|
‘Oumuamua to pierwsze znane nauce ciało kosmiczne, które dotarło do Układu Słonecznego z przestrzeni międzygwiazdowej,
gdzie trafiło wyrzucone ze swojego macierzystego układu planetarnego. Wykorzystując ogromny
Teleskop Gemini North na Hawajach zespół naukowców pod kierunkiem astronomów z Uniwersytetu Jagiellońskiego przeprowadził najdokładniejsze badania
obiektu, które ujawniły m.in. jego „koziołkowanie” wskazujące na kolizję w odległej przeszłości oraz pozwoliły zweryfikować
i uściślić szereg wcześniejszych doniesień. Wyniki badań ukazały się w najnowszym numerze miesięcznika Nature Astronomy.
Więcej...
|
| |
Kontakt:
Elżbieta Kuligowska
Obserwatorium Astronomiczne UJ
Elzbieta.Kuligowska [at] oa.uj.edu.pl
|
|
|
